De dagelijkse uitdagingen op het werk zijn al pittig genoeg: doelen halen, omgaan met managementdruk, je team ondersteunen... En daar kan nog een extra stressfactor bijkomen: de toxische collega. Iemand die altijd klaagt, jaloers is, subtiel manipuleert of gewoonweg voortdurend energie zuigt uit zijn of haar omgeving. Zulke gedragingen kunnen je werkgeluk, motivatie en productiviteit flink onder druk zetten.
Hoe herken je de signalen van toxisch gedrag? En vooral: hoe reageer je professioneel zonder olie op het vuur te gooien?
Ontdek hier praktische tips van Noëmie Cicurel, Director Learning & Development Europe bij Robert Half, om toxische dynamieken op het werk te ontmantelen voordat ze escaleren.
Wat is een toxische collega?
Tijdens je loopbaan kom je verschillende persoonlijkheden tegen. Met sommigen ga je een goede klik hebben, anderen zullen misschien ronduit lastig of destructief zijn. Niet alle moeilijke mensen zijn toxisch, maar sommigen vertonen wel degelijk gedrag dat structureel schadelijk is voor de werksfeer. Denk aan jaloezie, sabotage, manipulatie of grensoverschrijdende opmerkingen.
De eerste stap? Herken de signalen.
Hieronder vind je de meest voorkomende types toxische collega’s, zoals ze vaak voorkomen in werkomgevingen.
1. De opdringerige collega
Deze collega overschrijdt subtiel je persoonlijke grenzen. Hij of zij maakt overdreven complimenten of zoekt onnodig fysiek contact. Ook persoonlijke of intieme vragen komen regelmatig voor. Hoewel het niet altijd valt onder seksuele intimidatie, voelt het wel als een inbreuk op je privacy.
2. De eeuwige klager
Je kent hem vast wel: de collega die voortdurend moppert, alles negatief ziet en de bedrijfscultuur afkraakt. Deze persoon zaait pessimisme en ondermijnt het teamgevoel. Vaak zijn ze ook onvoorspelbaar: vriendelijk tegen de ene, kritisch of vijandig tegen de andere.
3. De passief-agressieve saboteur
Dit type collega is moeilijk te doorgronden. Vandaag prijst hij je werk, morgen ondermijnt hij het subtiel voor anderen. Hij stelt je legitimiteit in vraag, zaait twijfel en speelt dubbel spel. Dit gedrag zorgt voor verwarring, verminderde zelfzekerheid en uiteindelijk frustratie.
4. De jaloerse collega
De jaloerse collega kan je moeilijk iets gunnen. Succes of lof voor jouw prestaties leidt bij hem/haar tot cynisme of denigrerende opmerkingen. Soms gaat het zelfs zover dat jouw ideeën worden “gestolen” en gepresenteerd als die van hen. Toxiciteit met een competitieve ondertoon.
Hoe reageer je professioneel op een toxische collega?
Het belangrijkste advies? Laat je niet meeslepen in hun spel. Toxische persoonlijkheden zijn vaak meester in het uitlokken van reacties — maar zodra je emotioneel reageert, geef je ze precies wat ze willen.
Hieronder vind je enkele doeltreffende strategieën:
Bewaar afstand
Reageer niet impulsief op kwetsende opmerkingen. Houd je professioneel en richt gesprekken terug op inhoud. Focus op feiten en je eigen werk.
Stel duidelijke grenzen
Wanneer je hun gedrag begint te herkennen, kun je beter inschatten wat je wel of niet tolereert. Communiceer op een kalme manier wanneer iets voor jou over een grens gaat.
Gebruik humor als tactisch wapen
Een vleugje ironie of overdreven vriendelijkheid kan de angel uit een negatieve opmerking halen. Denk aan iets als:
“Voel je je nu beter, nu je al je frustratie op mij hebt afgereageerd?”
Let wel: hou het luchtig en professioneel.
Kies voor transparante feedback
Als het gedrag aanhoudt, kies dan het juiste moment voor een eerlijk, één-op-ééngesprek. Geen confrontatie in een teammeeting, maar een rustige babbel onder vier ogen. Gebruik concrete voorbeelden en blijf kalm.
Bijvoorbeeld: “Toen je die opmerking maakte tijdens de meeting, voelde ik me ondermijnd. Ik wil graag begrijpen of dat zo bedoeld was.”
Schrijf het van je af (maar verstuur nog niets)
Is de situatie echt geëscaleerd? Dan kun je overwegen om je feedback schriftelijk te formuleren. Maar: laat je e-mail eerst een nachtje rusten en herlees hem de volgende dag. Zo hou je het professioneel en zakelijk.
Schakel hulp in via HR of leidinggevenden
Zie je geen verbetering? Dan is het tijd om de situatie te melden aan je leidinggevende of HR. Bereid je goed voor: hou feiten bij, geef voorbeelden, en formuleer je bezorgdheden constructief. Vermijd emotionele uitbarstingen of vage beschuldigingen. Overweeg ook een neutrale derde collega als bemiddelaar.
Waarom je welzijn op de werkvloer prioriteit moet krijgen
Toxisch gedrag is niet gewoon “persoonlijkheid”. Het ondermijnt prestaties, welzijn en teamvertrouwen. Jij hebt recht op een veilige, respectvolle werkplek.
Zoals Noëmie Cicurel zegt: “Wanneer een grens is overschreden — op het vlak van respect of ethiek — is het cruciaal om actie te ondernemen. Blijf kalm, werk met concrete feiten en schakel indien nodig de juiste mensen in.”
Noëmie Cicurel is Director Learning & Development Europe bij Robert Half en expert in leiderschap, welzijn en professionele communicatie.
